Waterkwaliteit Goudse Hout: matig!

De werkgroep WaterQ[1] heeft in 2022 vele waarnemingen gedaan en metingen verricht in de Goudse Hout. GoudApot en Netwerk Achterwillens boden financiële ondersteuning. Deze waarnemingen zijn beoordeeld door verschillende deskundigen[2].

Het oordeel is dat alle sloten en plassen in de Goudse Hout matig of slecht van kwaliteit zijn, op een paar uitzonderingen na.

Gelukkig leren de beoordelingen door deskundigen ook dat er genoeg mogelijkheden tot verbetering zijn. Een gerichte aanpak van inrichting en beheer van sloten, plassen en hun oevers zullen de waterkwaliteit en de biodiversiteit in de Goudse Hout flink kunnen verhogen.

Het verslag van de werkgroep WaterQ (klik op deze link) is daarom ook, met de aanbevelingen, aan de beheerder en de bestuurders van de Goudse Hout aangeboden. Het is aan de GroenAlliantie Midden-Holland en Staatsbosbeheer om de handschoen op te pakken waartoe de aanbevelingen oproepen.

Waar is de waterkwaliteit goed?

In de Goudse Hout groeien maar op een paar plaatsen in de zomer waterplanten in en onder het water. Ondanks de soms ook soortenarme oevers aan planten, bieden deze sloten een goede  leefomgeving voor allerlei grotere en kleinere dieren. Toch staan de begroeiing en het waterleven ook in deze sloten onder druk van invloeden uit hun omgeving. Deze ‘goede’ sloten hebben vooral een beter beheer van de oever nodig. Het (doen) stoppen van klepelen[3], uitwerpselen van passerende huisdieren, afval en de rivierkreeftenplaag zijn daarvoor nodig. In de Heemtuin is het beheer wel op orde. De genoemde maatregelen zijn vooral een punt van aandacht in het westelijke, intensief gebruikte deel van de Goudse Hout. Omdat daar nog wel de paar, betere sloten liggen.

Waar is de waterkwaliteit matig of slecht?

In de centrale plas en het oostelijk deel van de Goudse Hout is de waterkwaliteit het slechtst. Vaak teveel stikstof in het water, troebel in de zomer door algenbloei en te weinig waterplanten. De meestal steile oevers bieden een goed thuis voor rivierkreeften. Deze staan bekend om het ruïneren van de watervegetatie, maar lijken minder invloed te hebben op de krabbenscheer. Ook bepaalde soorten vissen blijken de onderwaterplanten graag jong te eten. De sloten zijn daardoor onder water kaal en troebel.

Bij gebrek aan de (uit)groei van waterplanten in het voorjaar ontwikkelt het onderwater ecosysteem zich onvoldoende met alle gevolgen van dien.

Ook andere voorwaarden zijn niet gunstig: de inlaat van voedselrijk water bij het gemaal Achterwillens en/of de stuw Korte Kampen, de agrarische historie die zich uit in een hoge voedselrijkdom in de bodem, de inrichting met steile oevers.

Wat kan er beter?

De Goudse Hout biedt een thuis aan minimaal twee icoonsoorten van Zuid-Holland: de groene glazenmaker en de ringslang. Als deze twee soorten voorkomen, zijn er ook veel andere, begeleidende soorten aanwezig. Voor beide soorten zijn er legio mogelijkheden om hun leefwereld te verbeteren en uit te breiden. En dat hoeft niet ten koste van de recreatie en beheer te gaan. Bovendien bieden deze maatregelen nog meer mogelijkheden voor het vergroten van de biodiversiteit.

Het gaat om twee hoofdtypen van maatregelen.

1. Inrichting

In de Goudse Hout is er ruimte voor kilometers (!) natuurvriendelijke oevers. Deze hebben niet alleen het voordeel dat de omvang van de noodzakelijke waterberging flink toeneemt. Ook het grotere aantal en de soorten oever- en waterplanten zullen bijdragen aan een betere waterkwaliteit (wegvangen stikstof) en een betere huisvesting voor meer grotere en kleinere waterdieren. Tegelijkertijd biedt dit type oevers minder beschutting aan rivierkreeften in hun kwetsbare (vervellings)fasen. Ook ratten nestelen graag in steile oevers. En zien op deze manier hun nestelgelegenheid afnemen. Het noodzakelijke onderhoud aan de krabbescheer sloot biedt de mogelijkheid het aantal sloten met krabbescheer te vergroten door de geruimde planten elders te plaatsen.

Het waterpeil in de Goudse Hout is te laag in zomer en winter. Voor het agrarisch gebruik geldt doorgaans een lager peil dan nodig om CO2-uitstoot en daling van het veen te voorkomen. Een 10-20 centimeter hoger waterpeil biedt meer bescherming voor bodemdaling en voorkomt ’s zomers uitdroging van soorten die in veengebieden thuishoren. Ook is een overweging om op stikstofrijke plekken het water beter te laten circuleren door het plaatsen van windmolens. Bij de speelplaats Eldorado zou dit een manier kunnen zijn om toch het strand weer te openen dat ten gevolge van zomerse algenbloei is opgeheven.

2. Beheer

Het beheer in de Goudse Hout heeft nog steeds een agrarisch karakter. Niet alleen moeten zware machines het werk op weilanden en langs de sloten doen, maar vaak moet alles ook tegelijk gebeuren waardoor voor insecten en andere dieren ineens alle voedsel- en schuilplekken verdwenen zijn. Gefaseerd maaien en dunnen van hout(wallen) zouden voorrang moeten krijgen evenals het beurtelings laten staan van oevervegetatie in de winter (schuilplaats). Het maken van rustplekken voor de grotere fauna, door het leggen van boomstammen en bouwen van rillen, kan het wild rondstruinen van huisdieren in goede banen leiden. Er blijft genoeg speelruimte over. Met name aandacht voor een juist beheer van het hele leefgebied van de groene glazenmaker (en niet alleen de sloot met krabbenscheer) heeft voorrang. Dus niet meer klepelen langs de sloot en herstellen van een opgaande ruigte voor beschutting zijn gewenst.

Het huidige doeltypen beheer is onvoldoende voorwaarde voor een optimale ontwikkeling van de biodiversiteit onder en boven water in de Goudse Hout.

[1] WaterQ is onderdeel van de werkgroep Natuurwaarden Goudse Hout. In deze werkgroep van Netwerk Achterwillens werken vertegenwoordigers van Staatsbosbeheer, de Heemtuin Goudse Hout, IVN IJssel en Gouwe, KNNV Gouda e.o. samen met vrijwilligers aan het behoud en vergroten van de natuurwaardn in de Goudse Hout.

[2] Deskundigen van Natuur en Milieu, Naturalis, het NIOO in Wageningen en het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

[3] Klepelen is het (regelmatig) maaien van oevers zonder het gemaaide af te voeren; dit leidt tot verrijking met meststoffen en vervolgens verruiging van de oever.